Stephanie LaMassa bilgisayar ekranındaki iki görüntüye bakıyordu, ikisi de aynı nesneydi – tek farkları birbirine benzememeleriydi.
2000 yılında Sloan Dijital Gökyüzü Anketi ile çekilen ilk görüntü, klasik bir kuasar’a benziyordu: bir galaksinin merkezindeki açgözlü süper kütleli bir kara delik tarafından desteklenen son derece parlak ve uzak bir nesne. Geniş ışık tepeleriyle maviydi. Ancak 2010 yılında ölçülen ikinci görüntü, önceki parlaklığının onda biri kadardı ve aynı zirveleri göstermedi.
Kuasar, başka bir galaksiyi bırakarak ortadan kaybolmuş gibiydi.
Bu imkansız olmalı, diye düşündü. Kuasarlar kapansa, sadece galaksilere dönüşseler de, süreç 10.000 yıl veya daha fazla sürmelidir. Bu kuasar, 10 yıldan daha kısa bir süre içinde kapanmış gibi görünüyordu – kozmik bir göz kırpması.
Şu anda Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsünde çalışan bir astronom olan LaMassa, şaşkına döndü. 2014’teki o ana kadar, diğerleri gibi o da kuasarların nispeten durgun olmasını bekliyordu. “O zaman bir insan ömrü içinde bu büyük değişiklikleri görüyorsunuz ve bu oldukça havalı” dedi.
Karışıklık heyecana dönüştü ve bu tuhaflıklardan daha fazlasını bulmak için bir av başladı. Daha az parlak örnekler zaten görülmüş olsa da, gökbilimciler, LaMassa’nın keşfettiği kadar dramatik değişikliklerin yaygın olup olmadığını bilmek istediler. Anketlerin geri dönüp daha önce gözlemledikleri nesnelere bakma eğiliminde olmadığı göz önüne alındığında, bu basit bir iş değildi. Ancak gökbilimciler arşivlenmiş verileri araştırdı ve “değişen görünüşlü kuasarlar” olarak bilinenlerden 50 ila 100 tane daha keşfettiler. Bunlardan bazıları, LaMassa’nın ilk örneğinden çok daha fazla karardı. Diğerleri bir veya iki ay içinde geçiş yaptı. Ve diğerleri, kaybolduktan sonra tekrar ortaya çıktı.
Illinois Üniversitesi’nden bir astronom olan Eric Morganson, “Bu nesneleri daha önce bulamamamızın sebebinin onları aramamış olmamız olduğu açık” dedi.
Ancak, milyonlarca güneş kütlesiyle kara deliklere dönüşen güneş sistemi ölçeğindeki gaz ve toz girdapları tarafından üretilen süper parlak fenerler olan bu kadar büyük nesneler nasıl bu kadar hızlı kapanabilir? İlk başta, gökbilimciler yapabileceklerine inanmayı reddettiler, bunun yerine bunların kuasar olmadığını, daha ziyade süpernovalar ve bu şekilde maskelenen parlayan yıldızlar olduğunu öne sürdüler. Ya da belki toz bulutları geçici olarak görüşümüzü engelliyordu.
Ancak bu fikirler, gökbilimcilerin gördükleriyle büyük ölçüde eşleşmedi. Geçen yıl içinde, bu sistemlere daha yakından bakan bir dizi gözlem, kara deliği çevreleyen ve bu nesnelere göz kamaştırıcı parlaklıklarını veren sıcak madde girdabı olan yığılma diskini öneren ayrıntılar sağladı. Buna paralel olarak, teorik astrofizikçiler bu değişimin nasıl olabileceği üzerine beyin fırtınası yaptılar. Morganson, “Bu kadar muazzam olan tüm bu sistemin bu kadar hızlı değişmesi biraz çılgınca” dedi.
Kara Delik Doppelgängers
Son dört yıldır, gökbilimciler, mümkün olan en basit teorileri kullanarak değişen görünüşlü kuasarları anlamaya çalıştılar. İlk başta bu, toplama diskinde kapsamlı değişiklikler gerektirmeyen senaryolar bulmak anlamına geliyordu.
Nedenini anlamak için bu sistemlerin boyutunu düşünmek yardımcı olur. Güneş sisteminin üzerine bir kuasar yerleştirebilseydiniz, süper kütleli kara delik güneşi yutacak ve yığılma diski Dünya’dan on binlerce kat daha uzağa uzanacaktı. Kuasar’ı kapatmak için, tüm bu malzemenin içeri doğru dönmesi ve kara deliğin üzerine düşmesi gerekir – hesaplamaların ve hatta gözlemlerin önerdiği bir süreç, on ila yüz binlerce yıl sürmelidir.
Yazımız hakkındaki görüş ve sorularınızı bekliyoruz! 🙂
